امروز میخوام درباره پیاه شابیزک یا به قول خارجی ها شبگرد مرگبار (Deadly Nightshade) براتون صحبت کنم که در یک برنامه یک دوروزه به همراه دوست خوبم سیامک درفشی رفتیم به یک سفر خاص، به سمت پارک ملی کیاسر توجه من رو به خودش جلب کرد.
شابیزک
یک نوع گیاه خودرو، چند ساله، علفی، نیمه بوته ای و با شاخه های متعدد از خانواده Solanaceae (سیب زمینی) و از راسته سولاناسه (تاج ریزی) است که بخاطر سایه دوست بودن و اینکه در شب گل میده این اسم رو روش گذاشتن اولین بار هم تئوفراستوس پدر گیاه شناسی در 230 سال قبل از میلاد مسیح از این گیاه نام برده
اسم علمی هم از دو کلمه آتروپوس که نام یکی از سه سرنوشت در اساطیر یونانی است، الهه‌هایی که مسئول پایان دادن به یک زندگی هستند و بلادونا در ایتالیایی به معنای “زن زیبا” است و به یک عمل آرایشی رایج در دوران رنسانس اشاره دارد که در آن زنان از این گیاه برای گشاد کردن مردمک چشم خود استفاده می کردند و چشمان خود را بزرگتر نشان می دادند.
یکی از مشهورترین تداعی‌های شبگرد مرگبار، ارتباط آن با اساطیر، فولکلور و جادوگری است. در دوران باستان، این گیاه با آیین دیونیسوس، خدای یونانی شراب و خلسه مرتبط بود و ظاهراً برای نوشیدنی که می‌توانست در عبادت‌کنندگان خلسه ایجاد کند، مخلوط می‌شد. در یک نکته شوم تر، در اسطوره ادیسه نیز دیده می شود که مردانش با شبگرد مسموم شدند و سپس توسط جادوگر سیرس به خوک تبدیل شدند.
در زمان امپراتوری روم، شایعه شده بود که شابیزک «اسلحه انتخابی» لیویا برای مسموم کردن همسرش امپراتور آگوستوس است. گفته می شود، سربازان رومی همچنین سر پیکان ها را با خمیری که از این گیاه ساخته شده بود پوشانده اند تا دشمنان خود را مسموم کنند.
شابیزک به شدت در ترکیبات به اصطلاح جادوگران حضور داشت و ارتباط نزدیکی با شیطان داشت. به عنوان مثال، والدین در مواردی به فرزندان خود گفتند که اگر توت های گیاه را بخورند، شخصاً با شیطان ملاقات خواهند کرد – این داستانی بود که به آنها کمک می کرد تا از توت ها دوری کنند. همچنین ظاهراً یکی از موادی بود که به جادوگران اجازه پرواز داد، چیزی که آنها در توهمات ناشی از ترکیبی از گیاهان تجربه کردند.
ارتفاع گیاه شابیزک در شرایط مختلف اقلیمی، متفاوت است اما ارتفاع آن حدود یک متر و نیم الی دو متر است. این گیاه دارای ساقه استوانه ای و ریشه ضخیم و منشعب و حنایی رنگ می باشد. اندازه برگ های بیضی شکل این گیاه با طول ۸ تا ۱۲ سانتیمتر و پهنای ۴ تا ۸ سانتیمتر، نوک تیز و منفرد هستند.
روی برگ ها، سبز تیره و پشت آنها سبز روشن تر دیده می شود. همچنین گل های درشت شابیزک که از بغل برگها خارج می شوند به رنگ قهوه ای تیره مایل به رنگ بنفش و گاهی متمایل به سیاه و دارای رایحه ضعیفی است. این گیاه میوه آبدار به اندازه گیلاس دارد که دارای دانه های کوچک می باشد. میوه گیاه ابتدا به رنگ سبز است و بعد از رسیدن به تدریج به رنگ سیاه و قرمز تغییر می کند. دارای مادهٔ سمی آتروپین است که به عنوان مخدر به کار می‌رود.
کاسه گل در گیاه بعد از بیرون آمدن میوه روی آن را می پوشاند. جام گل بلادن استوانه ای شکل است که در قسمت انتهایی یه پنج لوپ کوتاه و برگشته ختم می شود. ماده سمی در ریشه های ضخیم گیاه جمع می شود.
تاکید میکنم گیاه بلادن کاملا سمی است. و نباید به صورت خودسر مصرف شود.
پزشکان از این گیاه برای باز کردن تنفس در بیماران آسمی، داروی ضد تشنج، آرامبخش بیماران اعصاب و همچنین درمان سیاه سرفه های کهنه تجویز می کنند. و گاهی جراحان چشم از مقادیر بسیار کمی در حین جراحی برای بزرگ کردن مردمک استفاده می کنند.
